Çocuk Alerjisi Nedir?
Alerjiler, genellikle çoğu insan için zararsız olan şeylere (alerjenler olarak bilinir) karşı anormal bağışıklık sistemi reaksiyonlarıdır. Bu durum, rahatsız edicilikten hayati tehlike oluşturabilecek boyutlara kadar değişebilen semptomlara neden olur. Yaygın alerjenler arasında bazı gıdalar, toz, bitki poleni ve ilaçlar bulunur. Alerjisi olan bir çocuk bu alerjene maruz kalırsa, bağışıklık sistemi yanlışlıkla bunun kendi vücuduna zarar verdiğine inanır. Aşırı tepki verir, maddeye istilacı muamelesi yapar ve onunla mücadele eder. Vücudu korumak için bağışıklık sistemi bazı antikorlar üretir ve bu antikorlar vücudun kalıcı bağışıklık yanıtının sağlanmasında da görev alır. Bunlar, bağışıklık sistemi hücrelerinin alerji etkeni olan “istilacıya” karşı savunma yapmak için kan dolaşımına histamin gibi kimyasallar salmasına neden olur.
Alerjiler bağışıklık sisteminin aşırı reaksiyonlarıdır. Bağışıklık sistemi, toz akarları, polen, evcil hayvan kepeği ve yiyecek gibi alerjen adı verilen zararsız yabancı maddelerle savaştığında meydana gelir. Birçok etkene bağlı olarak meydana gelen alerjik reaksiyonlar her yaş grubunda ortaya çıkabileceği gibi sıklıkla çocukluk döneminden itibaren ortaya çıkmaktadır. Çocukluk döneminde başlamasının ardından alerjiler ömür boyu sürebileceği gibi belli bir yaştan sonra etkisini de kaybedebilir.
Çocuklarda Neler Alerjiye Neden Olur?
Her çocukta alerji gelişebilir ancak alerji öyküsü olan ailelerin çocuklarında daha sık görülür. Alerji geliştirme eğilimi genellikle kalıtsaldır, bu da alerjinin ebeveynlerden çocuklarına genler yoluyla aktarılabileceği anlamına gelir. Ancak bir ebeveynin alerjisi olması, çocuklarının da mutlaka alerjiye sahip olacağı anlamına gelmez. Ebeveynlerin, çocuklarının maruz kaldığı veya yediği her şeyi kontrol etmek güç olduğundan, ebeveynler bunun yerine çocuklarını semptomlar açısından izlemeye odaklanmalıdır. Çocuklarda alerjiye neden olabilecek olası etkenler:
- Yer fıstığı, yumurta, süt ve süt ürünleri gibi besinler
- Ağaç veya bitki poleni
- Böcek ısırıkları veya sokmaları
- Evcil hayvan veya hayvan kılı veya kürkü, toz akarları, küf
Herhangi bir olası etkenin ardından çocuklarda alerji belirtilerinin ortaya çıkması durumunda bir doktora başvurulması gereklidir. Yapılacak tetkiklerin ardından neden olan etkenin kesinleştirilmesi bu etkenlere karşı önlem alınmasını ve gerekli durumlarda tedavilerin planlanmasına imkân tanır.
Çocuklarda Alerji Belirtileri Nelerdir?
- Deri döküntüleri veya kurdeşen
- Nefes almada zorluk
- Hapşırma, öksürme, burun akıntısı veya gözlerde kaşıntı
- Mide bozukluğu
Çocuklarda Görülen Yaygın Alerjik Durumlar
Alerjik rinit (Saman Nezlesi)
Alerjik rinit, en sık görülen çocukluk çağı alerjik hastalığıdır. Semptomlar arasında burun akıntısı ve kaşıntı, hapşırma, geniz akıntısı ve burun tıkanıklığı yer alır. Alerjisi olan bir çocukta ayrıca gözlerde kaşıntı, yaşarma görülür ve kronikleşen kulak sorunları da görülebilir. Toplum olarak ismi “saman nezlesi” olarak kullanılsa da alerjik rinit aslında samana bağlı olarak tetiklenmez ve ateşin yükselmesine neden olmaz.
Yiyecek Alerjisi
Çocuklarda en yaygın alerjik reaksiyonlar yer fıstığı ve süte karşı ortaya çıkar. Sık görülen diğer alerji etkenleri arasında balık ve kabuklu deniz ürünleri, yumurta, fındık ve ceviz gibi kuru yemişler yer almaktadır. En şiddetli alerjik yanıtlar tipik olarak kuru yemişler, balık ve diğer deniz ürünlerine karşıdır; bunların tümü ömür boyu sürebilir veya zamanla alerjenlere karşı geliştirilen reaksiyonlar azalarak tamamen ortadan kalkabilir. Çocuklarda sıklıkla süt, yumurta, soya ve buğday alerjisi ortadan kalkar.
Gıdalara karşı alerji geçmişi olan bir çocuğun ebeveynleri, nefes almayı bozan, tansiyonda ani bir düşüşe neden olan (hipotansiyon) ve vücudu şoka sokabilen bir tablo olan anafilaktik şok olasılığının farkında olmalıdır. Anaflaktik şok hızlı ve etkin bir şekilde müdahale edilmezse çok ciddi sonuçların ortaya çıkabileceği bir durumdur. Bu nedenle, gıda alerjisi olan çocukların çoğuna, belirtiler ortaya çıktığı anda otomatik enjektörle uygulanan epinefrin (adrenalin) reçete edilir.
Çocuklarda Alerji Tanısı Nasıl Koyulur?
Çocukluk çağındaki alerjilerin erken teşhisi çocuğun yaşam kalitesini artıracak, okuldan geri kalınan gün sayısını azaltacaktır. Alerjinin nedenini bulmak için alerji uzmanları genellikle en yaygın çevresel ve gıda alerjenleri için cilt testleri yaparlar. Cilt rahatsızlığı olan, belirli ilaçları kullanan veya belirli bir alerjene karşı çok hassas olan çocuklar için bunun yerine kan testleri yapabilirler.
Cilt testi sırasında alerjenlerin sıvı formdaki ekstraktları bir iğneleme cihazı aracılığıyla derinin üst katmanına yerleştirilir. Şüphelenilen alerjen gerçekten alerjik reaksiyon ortaya çıkmasına neden oluyorsa, testin uygulandığı yerde cilt kırmızıya dönecektir. Deri testi genellikle kan testlerinden daha hızlı sonuç verir.
Çocuklarda Alerjiler Nasıl Tedavi Edilir?
Alerjinin tedavisi yoktur ancak semptomlar kontrol altına alınabilir. Onlarla baş etmenin en iyi yolu alerjenlerden kaçınmaktır. Ebeveynler çocuklarıyla sık sık karşılaşabilecekleri reaksiyonlar hakkında çocuklarla konuşmalı ve bu konuda onları bilinçlendirmelidir. Bu konuda çocuğun yakın çevresinde bulunan sınıf öğretmeni, arkadaşları ve akrabaları da bilgilendirilmelidir. Çevresel alerjenlerden kaçınmak mümkün değilse veya yardımcı olmuyorsa doktorlar antihistaminikler, göz damlaları ve burun spreyleri gibi ilaçlar reçete edebilir. Çocukların alerji etkenlerine karşı duyarsızlaştırılması için bazı immünoterapiler bulunmakta ve gerekli durumlarda hastalara önerilmektedir.